Κατάλληλη χρήση των τεχνολογικών μέσων επικοινωνίας από τους μαθητές για όσο μένουμε σπίτι

Τα σχολεία έκλεισαν. Όλοι οι μαθητές παραμένουν στο σπίτι μέχρι να πραγματοποιηθεί η άρση των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας. Πώς περνούν όμως το χρόνο τους; Κατά κύριο λόγο μαθαίνουν, επικοινωνούν και διασκεδάζουν μέσω της τηλεόρασης, του ηλεκτρονικού υπολογιστή, του smart phone και των άλλων τεχνολογικών μέσων που έχουν εισβάλλει τα τελευταία χρόνια στη ζωή μας. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλος προβληματισμός γύρω από τις συνέπειες που μπορεί να επιφέρει η χρήση τους στην ανάπτυξη των παιδιών. Ποιες είναι όμως οι θετικές και αρνητικές επιδράσεις τους; Ποια είναι η ορθή χρήση τους;

Οι κίνδυνοι

Νευροψυχολογικές μελέτες έχουν καταδείξει τις επιπτώσεις της υπέρμετρης παραμονής μπροστά από τις οθόνες στον εγκέφαλο των παιδιών και των εφήβων. Ειδικότερα, έχουν παρατηρηθεί βλάβες σε τμήματα του μετωπιαίου λοβού, τμήματος του εγκεφάλου υπεύθυνου για το σχεδιασμό δραστηριοτήτων, την οργάνωση, τον έλεγχο των παρορμήσεων, την ενσυναίσθηση και τη συμπόνια απέναντι στους άλλους (Yuan, Cheng et al, 2013; Weng, Qian et al, 2013).

Επιπλέον, οι πολλές ώρες μπροστά από τις οθόνες συνδέονται με μειωμένες γνωστικές λειτουργίες. Πιο συγκεκριμένα, η επεξεργασία πληροφοριών των παιδιών και των εφήβων είναι λιγότερο αποτελεσματική και η αυξημένη παρορμητικότητά τους τούς οδηγεί σε μειωμένες αποδόσεις σε εργασίες (Desmurget, 2019; Anderson, Subrahmanyam et al, 2017).

Επιπρόσθετα, η πολύωρη ενασχόληση με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας έχει ενοχοποιηθεί για προβλήματα στη γλωσσική ανάπτυξη (Anderson, Subrahmanyam et al, 2017; Ζωγραφάκη & Παπαδάκη, 2008), την παχυσαρκία, τα προβλήματα ύπνου, το άγχος και την κατάθλιψη (Domingues – Montanari, 2017).

Τέλος, η θέαση προγραμμάτων ή παιχνιδιών βίας αποτελεί παράγοντα κινδύνου για επιθετική συμπεριφορά και παραβατικότητα (Anderson, Bushman et al, 2017).

Συμπερασματικά, οι υπερβολικές ώρες παραμονής μπροστά στις οθόνες προκαλούν σοβαρότατες συνέπειες στον εύπλαστο εγκέφαλο ενός παιδιού, ο οποίος, προκειμένου να αναπτυχθεί, έχει ανάγκη από φυσική δραστηριότητα και κοινωνική επαφή (Desmurget, 2019).

Η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος

Παρά τους κινδύνους που προανέφερα, η χρήση των τεχνολογικών μέσων σε κάποιες περιπτώσεις έχει και θετικές επιδράσεις στην ανάπτυξη και την καθημερινότητα των παιδιών και των εφήβων. Αρχικά, αποκτούν εξοικείωση με τη χρήση τους και έτσι προετοιμάζονται καλύτερα για το επαγγελματικό τους μέλλον,  καθώς στα επόμενα χρόνια όλα τα επαγγέλματα σχεδόν θα απαιτούν δεξιότητες χειρισμού της τεχνολογίας. 

Επίσης, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και οι εκπαιδευτικές εφαρμογές που υπάρχουν, λόγου χάρη η Duo Lingo, ενισχύουν τις γνώσεις και πραγματοποιούν τη μάθηση με αποτελεσματικό και διασκεδαστικό τρόπο. Ακόμα, κάποια βιντεοπαιχνίδια, όπως το Minecraft, ενισχύουν την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων (Σωτηροπούλου – Σπανού, 2019). 

Τέλος, την περίοδο αυτή που διανύουμε, η επαφή με τα οικογενειακά πρόσωπα και τους φίλους μέσω βιντεοκλήσεων ανακουφίζει ψυχικά όλους μας.

Ποια είναι λοιπόν η κατάλληλη χρήση της τεχνολογίας, ώστε τα παιδιά και οι έφηβοι να μένουν ασφαλείς;

1.   Στη βρεφική ηλικία (0 – 3 ετών), θα πρέπει να αποφεύγεται εντελώς η επαφή με τις οθόνες, καθώς τα χρόνια αυτά αποτελούν κρίσιμη περίοδο για τη γνωστική, γλωσσική και κοινωνική ανάπτυξη. Εξαιρείται η συμμετοχή τους σε βιντεοκλήσεις.

2.   Στη νηπιακή ηλικία (3 – 6 ετών), η επαφή με τις οθόνες θα πρέπει να περιορίζεται σε 1 ώρα τη μέρα κάτω από την επίβλεψη ενός ενήλικα. Η τηλεόραση και ο υπολογιστής να βρίσκονται σε κεντρικό σημείο του σπιτιού. Τα βιντεοπαιχνίδια και οι ιστοσελίδες με αμφίβολο περιεχόμενο θα πρέπει να αποφεύγονται. Οι προτιμώμενες δραστηριότητες γι’ αυτή την ηλικία περιλαμβάνουν την ηλεκτρονική ανάγνωση παραμυθιού και χρήση εφαρμογών που διδάσκουν τα γράμματα, τους αριθμούς και άλλες βασικές γνώσεις, όπως η «Άλφα Βήτα».

3.   Στη σχολική ηλικία (6 – 12 ετών), ο κατάλληλος χρόνος ενασχόλησης μπροστά στην οθόνη αυξάνεται στις 2 ώρες (σε αυτό το διάστημα δεν συμπεριλαμβάνεται η ηλεκτρονική διδασκαλία από το σχολείο ή το φροντιστήριο). Οι δραστηριότητες που μπορούν να προστεθούν σε αυτό το ηλικιακό φάσμα είναι η πλοήγηση στο διαδίκτυο, πάντα με επιτήρηση, και βιντεοπαιχνίδια που απαιτούν σωματική δραστηριότητα, όπως το Wii. Ωστόσο, η δημιουργία λογαριασμού σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να αποφεύγεται.

4.   Στην εφηβεία (13 – 18 ετών), ο κατάλληλος χρόνος παραμονής εξακολουθεί να περιορίζεται στις 2 ώρες ημερησίως (σε αυτό το διάστημα δεν συμπεριλαμβάνεται η ηλεκτρονική διδασκαλία από το σχολείο ή το φροντιστήριο όπως προαναφέρθηκε). Ωστόσο, οι ιδιαιτερότητες αυτής της περιόδου είναι πως οι έφηβοι επιδιώκουν όλο και περισσότερη ανεξαρτησία και συγκρούονται με τους γονείς ως προς τα όρια που εκείνοι τους επιβάλλουν. Τα βήματα που μπορούν να γίνουν είναι τα εξής:

·      Η ενημέρωση γύρω από τους κινδύνους που το διαδίκτυο κρύβει δίνοντας πραγματικά παραδείγματα.

·      Η δημιουργία ενός ημερησίου χρονοδιαγράμματος σε συνεργασία μαζί του, το οποίο θα περιλαμβάνει χρόνο ενασχόλησης με την τεχνολογία.

·      Η γενικότερη στάση και αντιμετώπιση του εφήβου ως υπεύθυνου ατόμου. 
(World Health Organization, 2019)

Επίσης μην ξεχνάτε:

1.   Να είστε εσείς οι ίδιοι πρότυπα για τα παιδιά σας, χρησιμοποιώντας τα πολυμέσα όσο λιγότερο γίνεται, διότι μιμούνται τις πράξεις και όχι τα λόγια σας.

2.   Να έχετε την τηλεόραση, τον υπολογιστή και το tablet σε κεντρικό σημείο του σπιτιού, ώστε να επιβλέπετε τις δραστηριότητές τους.

3.   Να ορίσετε σημεία του σπιτιού όπου δε θα γίνεται χρήση της οθόνης, όπως τα υπνοδωμάτια, ώστε να μη διαταράσσεται ο ύπνος τους.

4.   Να αξιοποιήσετε όλες τις δραστηριότητες μέσα στο σπίτι για τις οποίες η χρήση της οθόνης δεν είναι αναγκαία. Τα παιχνίδια, ο χορός, η κηπουρική και η μαγειρική είναι μόνο μερικές από αυτές.

5. Αυτό το διάστημα του εγκλεισμού μπορείτε να είστε λίγο πιο ελαστικοί στις ώρες που προαναφέρθηκαν για τη νηπιακή, τη σχολική και την εφηβική ηλικία. Πιο συγκεκριμένα, μπορείτε να προσθέσετε ένα μισάωρο παραπάνω, αρκεί οι δραστηριότητες να είναι κατάλληλες για την κάθε ηλικιακή ομάδα. 

Τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα επικοινωνίας είναι πλέον μία  
πραγματικότητα τόσο για τους μεγάλους όσο και για τους μικρούς. 
Ειδικότερα στην τωρινή περίοδο αποτελούν το παράθυρο 
επικοινωνίας μας με τον υπόλοιπο κόσμο. Συνεπώς, δεν πρέπει να τα 
δαιμονοποιούμε, αλλά να εκπαιδεύουμε με κριτικό τρόπο τη νεότερη  
γενιά να τα χειρίζεται.

Χριστίνα Αρετάκη
Φιλόλογος – Ειδική Παιδαγωγός (MSc)
+30 6906774881
eidikiagogigr@gmail.com


    Βιβλιογραφία

Anderson, C., A., Bushman, B., J., Bartholow, B.,  D., Cantor, J., Christakis, D. Coyne, S., M., Donnerstein, E., Brockmyer, J., F., Gentile, D., A., Green, C., S., Huesmann, R., Hummer, T., Krahé, B., Strasburger, V., C., Warburton, W., Wilson, B., J. & Ybarra M. (2017). Screen Violence and Youth Behavior. Pediatrics, 140(2) 142 – 147.

Anderson, D., R., Subrahmanyam, K., & on behalf of the Cognitive Impacts of Digital Media Workgroup (2017). Digital Screen Media and Cognitive Development. Pediatrics, 140(2), 57 – 61.

Desmurget, M., (2019). Η κατασκευή του ψηφιακού ηλιθίου: οι κίνδυνοι της οθόνης για τα παιδιά μας. Le Seuil.

Domingues‐Montanari S. (2017). Clinical and psychological effects of excessive screen time on children. Journal of Paediatrics and Child Health, 53(4), 333-338.

Weng, C., B., Ruo-Bing, Q., Xian-Ming, F., Bin, L., Xiao-Peng, H., Chao-Shi, N. & Ye-Han, W. (2013). Gray Matter and White Matter Abnormalities in Online Game Addiction. European Journal of Radiology, 82(8), 1308 – 1312.

World Health Organization, (2019). To grow up healthy, children need to sit less and play more. https://www.who.int/news-room/detail/24-04-2019-to-grow-up-healthy-children-need-to-sit-less-and-play-more

Yuan, K., Ping, C., Tao, D., Yanzhi, B., Lihong, X., Dahua, Y. & Limei, Z. (2013). Cortical Thickness Abnormalities in Late Adolescence with Online Gaming Addiction.  PLoS ONE 8(1), 53 – 55.

Ζωγραφάκη, Α., Παπαγιάννη, Α., (2008). Επιπτώσεις της τηλεόρασης στη γλωσσική και κοινωνική ανάπτυξη παιδιών προσχολικής ηλικίας [Προπτυχιακή/Διπλωματική εργασία, ΤΕΙ Ηπείρου]. http://apothetirio.teiep.gr/xmlui/handle/123456789/8825

Σωτηροπούλου – Σπανού, Κ. (2019). Οι επιδράσεις του διαδικτύου σε παιδιά προσχολικής και παιδικής ηλικίας [Πτυχιακή εργασία, ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδος].  http://repository.library.teimes.gr/xmlui/handle/123456789/7842