ΔΕΠ - Υ

Τα τελευταία χρόνια η διάγνωση μαθητών με ΔΕΠ-Υ γίνεται ολοένα και πιο συχνά. Τι σημαίνει όμως ΔΕΠ-Υ και ποια είναι τα συμπτώματά της; Πως προκαλείται; Ποια είναι τα προβλήματα που επιφέρει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου; Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Αυτά τα ερωτήματα θα απαντηθούν παρακάτω:

Ορισμός

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα είναι μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολία στη συγκέντρωση προσοχής, υπερβολική δραστηριότητα και παρορμητική συμπεριφορά. Τα χαρακτηριστικά αυτά των παιδιών δεν ταιριάζουν με τα αναμενόμενα για την ηλικία τους. Εμφανίζεται στα παιδιά σε ποσοστό 5 – 7%. Το 30 – 50% των παιδιών με ΔΕΠ-Υ εξακολουθούν να έχουν συμπτώματα και στην ενήλικη ζωή τους.

 Τύποι

Με βάση τα συμπτώματα που επικρατούν διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ:

1)  Τύπος Απροσεξίας

• δεν μπορεί να συγκεντρωθεί,
• αποσπάται εύκολα από άσχετα ερεθίσματα,
• δεν φαίνεται να ακούει,
• δε δίνει σημασία στις λεπτομέρειες,
• κάνει λάθη απροσεξίας,
• δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες,
• αποφεύγει εργασίες που απαιτούν συστηματική πνευματική προσπάθεια,
• ξεχνά τις σχολικές εργασίες
• χάνει πράγματα και
• γενικά είναι ανοργάνωτος/η

Ο απρόσεκτος τύπος της ΔΕΠ-Υ, αν και συχνός, μπορεί να μη γίνει αντιληπτός επειδή τα παιδιά που τον έχουν δεν παρουσιάζουν διασπαστική συμπεριφορά.

2)  Τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας

• δυσκολεύεται να παραμείνει καθισμένος/η,
• κουνάει χέρια, πόδια, ή στριφογυρίζει στην καρέκλα,
• κοιτά συνέχεια γύρω του και πειράζει τους άλλους,
• σηκώνεται όταν δεν επιτρέπεται,
• τρέχει και σκαρφαλώνει υπερβολικά,
• δεν σκέφτεται πριν αντιδράσει,
• απαντάει πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση,
• μιλάει συνεχώς,
• δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του,
• στα παιχνίδια δεν ακολουθεί κανόνες,
• διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους

Ο τύπος αυτός διαγιγνώσκεται συχνότερα σε παιδιά μικρότερης ηλικίας που παρουσιάζουν έντονα υπερκινητική και παρορμητική συμπεριφορά. Στα παιδιά αυτά, το πρόβλημα της συγκέντρωσης της προσοχής δεν είναι ιδιαίτερα φανερό, καθώς δεν έχουν ακόμα κληθεί να λειτουργήσουν σε σχολικό περιβάλλον.

 

3)  Συνδυασμένος τύπος:
Παρουσιάζεται συνδυασμός κάποιων από τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν, δηλαδή απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητική συμπεριφορά.

Αξίζει να σημειωθεί πως κριτήρια για τη διάγνωση της ΔΕΠ-Υ είναι

1)  Η εμφάνιση τουλάχιστον 6 συμπτωμάτων από τον κάθε τύπο

2)  Τα συμπτώματα αυτά πρέπει να έχουν εμφανιστεί από την ηλικία των 6 έως 12 ετών και να διαρκούν για 6 μήνες το ελάχιστο

3)  Να είναι παρόντα σε 2 τουλάχιστον περιβάλλοντα (π.χ. σχολείο και σπίτι). 

 

Τι προκαλεί τη ΔΕΠ-Υ;

Α) Η κληρονομικότητα (μελέτες διδύμων έχουν αποδείξει πως το 74% των περιπτώσεων είναι κληρονομικές)

Β) Κατανάλωση αλκοόλ κατά την εγκυμοσύνη

Γ) Ενεργητικό ή παθητικό κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη

Δ) Ακραία προωρότητα

Ε) Υπερβολικά χαμηλό βάρος γέννησης

ΣΤ) Μόλυνση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού και των πρώτων χρόνων της ζωής από ιούς όπως η ιλαρά και η ερυθρά.

Ζ) Έκθεση σε τοξικές ουσίες (π.χ. μόλυβδος).

Η) Εγκεφαλικό τραύμα

Ι) Κακοποίηση

Λ) Κοινωνική αποστέρηση

 

Τι δεν προκαλεί τη ΔΕΠ-Υ;

Α) Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης

Β) Η υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης

Γ) Ο τρόπος ανατροφής

Δ) Οι δυσλειτουργικές οικογένειες

Ε) Η φτώχεια

Παρ’ όλα αυτά, τα παραπάνω χαρακτηριστικά μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματά της.

 

Προβλήματα που προκύπτουν από τη ΔΕΠ-Υ

Αρχικά, τα παιδιά σχολικής ηλικίας με ΔΕΠ-Υ είναι πιθανό να παρουσιάσουν:

Α) Πραγματολογικές γλωσσικές δυσκολίες, δηλαδή δυσκολίες στη σωστή χρήση της γλώσσας ανάλογα με τις συνθήκες.

Β) Χαμηλές σχολικές επιδόσεις

Γ) Κοινωνικές δυσκολίες

Δ) Προβλήματα στις γνωστικές λειτουργίες

Ε) Προβλήματα στις κινητικές δεξιότητες

ΣΤ) Εμπλοκή σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού είτε ως θύτες είτε ως θύματα

Ζ) Χαμηλή αυτοεκτίμηση

 

Επιπλέον στην εφηβεία είναι πιθανό να εμφανίσουν:

Α) Συννοσηρότητα με άλλες ψυχικές διαταραχές όπως εναντιωματική προκλητική διαταραχή, αγχώδη διαταραχή και κατάθλιψη

Β) Χαμηλές σχολικές επιδόσεις

Γ) Σχολική διαρροή, δηλαδή σταματούν το σχολείο πριν το τελειώσουν

Δ) Κακή ποιότητα ζωής

Ε) Χρήση ουσιών

ΣΤ) Νεανική παραβατικότητα

Ζ) Εθισμό στα κοινωνικά δίκτυα

Η) Εμπλοκή σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού είτε ως θύτες είτε ως θύματα

Ι) Χαμηλή αυτοεκτίμηση

 

Τέλος, οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ είναι πιθανόν να παρουσιάσουν:

Α) Συννοσηρότητα με άλλες ψυχικές διαταραχές (αγχώδης διαταραχή, κατάθλιψη και διατροφικές διαταραχές)

Β) Χρήση ουσιών

Γ) Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Δ) Ακαδημαϊκά προβλήματα (χαμηλές επιδόσεις, καθυστέρηση στο να ολοκληρώσουν τις σπουδές ή εγκατάλειψή τους)

Ε) Επαγγελματικά προβλήματα (ανεργία, συχνή αλλαγή θέσεων εργασίας)

ΣΤ) Προβλήματα στις προσωπικές σχέσεις (πολλές συγκρούσεις, συχνή αλλαγή συντρόφων και διαζύγια).

 

Για όλους τους παραπάνω λόγους γίνεται αντιληπτό πως η έγκαιρη διάγνωση της ΔΕΠ-Υ και η κατάλληλη παρέμβαση είναι μεγίστης σημασίας ώστε τα άτομα αυτά να έχουν μία ευτυχισμένη ζωή.

 

Παρεμβάσεις στη ΔΕΠ-Υ

Οι παρεμβάσεις στη ΔΕΠ-Υ χωρίζονται σε:

i)               Φαρμακευτικές 

ii)             Ψυχοκοινωνικές

i)               Φαρμακευτικές

Οι φαρμακευτικές περιλαμβάνουν τη χορήγηση διεγερτικών και μη φαρμάκων του κεντρικού νευρικού συστήματος, τα οποία αντιμετωπίζουν τα πυρηνικά συμπτώματα της διαταραχής. Στην προσχολική ηλικία δεν συνίσταται η χρήση τους. Στη σχολική και στην εφηβική ηλικία χορηγούνται είτε σε πολύ βαριές περιπτώσεις είτε σε περίπτωση που η ψυχοκοινωνική παρέμβαση που έχει γίνει για 6 μήνες δεν έχει επιφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Στους ενήλικες ανήκει στην πρώτη γραμμή θεραπείας.

Η συνταγογράφηση φαρμάκων για τη ΔΕΠ-Υ πραγματοποιείται αποκλειστικά από ψυχίατρο και παιδοψυχίατρο.

ii)             Ψυχοκοινωνικές

Οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις στη σχολική ηλικία περιλαμβάνουν την συμβουλευτική γονέων και την ειδική διαπαιδαγώγηση. Στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά το coaching (εποπτική διαχείριση στόχων), καθώς και η ψυχοθεραπεία.

 Συμπερασματικά, η ΔΕΠ-Υ αποτελεί μία διαταραχή, η οποία, αν δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να επιφέρει σοβαρές δυσλειτουργίες σε όλη τη διάρκεια και σε όλους τους τομείς της ζωής του ατόμου. Συνεπώς, είναι καθήκον των γονέων και των εκπαιδευτικών να ενημερωθούν ώστε να αναγνωρίσουν εγκαίρως τα συμπτώματα και να παρέμβουν κατάλληλα. Η επιστημονική κοινότητα και η πολιτεία οφείλουν να παρέχουν την κατάλληλη στήριξη. Με αυτό τον τρόπο, τα άτομα με ΔΕΠ-Υ θα καταφέρουν να έχουν μία ευτυχισμένη ζωή.

Χριστίνα Αρετάκη

Φιλόλογος – Ειδική Παιδαγωγός

www.eidikiagogigr.blogspot.com

 

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders (DSM-5). Washington, DC: American Psychiatric Publishing.

Bellani, M.; Moretti, A., Perlini, C., Brambilla, P. (2011). "Language disturbances in ADHD". Epidemiology and Psychiatric Sciences. 20 (4): 311–5. 

Brikell, I.; Kuja-Halkola, R.; Larsson, H. (2015). "Heritability of attention-deficit hyperactivity disorder in adults". American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics. 168 (6): 406–413. 

Burger, P.H.; Goecke, T.W.; Fasching, P.A.; Moll, G.; Heinrich, H.; Beckmann, M.W.; Kornhuber, J. (2011). "How does maternal alcohol consumption during pregnancy affect the development of attention deficit/hyperactivity syndrome in the child". Fortschritte der Neurologie-Psychiatrie (Review) (in German). 79 (9): 500–6.

Coleman W.L. (2008). "Social competence and friendship formation in adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder". Adolescent Medicine. 19 (2): 278–99, x.

Eme, R. (2012). "ADHD: an integration with pediatric traumatic brain injury". Expert Review of Neurotherapeutics (Review). 12 (4): 475–83. 

Garas, P.; Balazs, J. (2020). "Long-Term Suicide Risk of Children and Adolescents With Attention Deficit and Hyperactivity Disorder -A Systematic Review". Frontiers in Psychiatry. 11: 15–17. 

Hofvander, B.; Ossowski, D.; Lundström, S.; Anckarsäter, H. (2009). "Continuity of aggressive antisocial behavior from childhood to adulthood: The question of phenotype definition". International Journal of Law and Psychiatry. 32 (4): 224–34.

Jakobson, Α.; Kikas, Ε. (2007). “Cognitive Functioning in Children With and Without Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder With and Without Comorbid Learning Disabilities, J Learn Disabil. 40: 194.

 National Institute for Health and Care Excellence (2019). Attention deficit hyperactivity disorder: diagnosis and management. NICE Guideline, No. 87. London: National Guideline Centre (UK).

Staikova, E.; Gomes, H.; Tartter, V.; McCabe, A.;  Halperin, J. M. (2013). “Pragmatic deficits and social impairment in children with ADHD”, Journal of Child Psychology and Psychiatry 54 (12): 1275–1283.

Thapar, A.; Cooper, M.; Eyre, O.; Langley, K. (2013). "What have we learnt about the causes of ADHD?". Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines. 54 (1): 3–16.

Tiesler, C. M. T.; Heinrich, J. (2014). "Prenatal nicotine exposure and child behavioural problems". European Child & Adolescent Psychiatry. 23 (10): 913–929. 

 

Ιστοσελίδες

www.adhdhellas.org

www.adhd.gr