Πως μπορούμε να προφυλάξουμε τα παιδιά μας από τη σεξουαλική κακοποίηση;

 

Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν αναφερθεί πάρα πολλά περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης τόσο από τον αθλητικό και τον καλλιτεχνικό χώρο, όσο και από την καθημερινή ζωή. Δυστυχώς το φαινόμενο αυτό είναι αρκετά συχνό στις μέρες μας και αφορά τόσο ενήλικους όσο και ανήλικους. Συγκεκριμένα, ως προς τους ανήλικους υπολογίζεται πως πάνω από 1 δισεκατομμύριο παιδιά και έφηβοι υπέστησαν σωματική, συναισθηματική και σεξουαλική βία τον τελευταίο χρόνο. Επίσης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, στην Ευρώπη 18 εκατομμύρια ανήλικοι έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά, συγκεκριμένα το 13,4% των κοριτσιών και το 5,7% των αγοριών. Πως μπορούμε όμως να διακρίνουμε ποια συμπεριφορά είναι κακοποιητική; Ποιο είναι το προφίλ του δράστη; Ποιες είναι οι ενδείξεις πως ένα παιδί κακοποιείται; Πως μπορούμε να προφυλάξουμε τη νέα γενιά ώστε να μην εμπλακεί σε τέτοια περιστατικά;

Τι είναι η σεξουαλική κακοποίηση;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ως σεξουαλική κακοποίηση ορίζεται η συμμετοχή κάποιου σε σεξουαλική δραστηριότητα χωρίς τη συναίνεσή του ή τη συνειδητή κατανόηση της έννοιας της πράξης στην οποία εμπλέκεται (σε ανήλικους). Μπορεί να πάρει τις εξής μορφές:

1.      Διείσδυση του πέους, των δακτύλων ή άλλων αντικειμένων στον κόλπο, στον πρωκτό ή στο στόμα του θύματος.

2.      Ερωτικό άγγιγμα ή φιλί των σεξουαλικών οργάνων του θύματος.

3.      Εξαναγκασμός αγγίγματος των σεξουαλικών οργάνων του θύτη.

4.      Επιδειξιμανία.

5.      Έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σεξουαλικές πράξεις άλλων.

6.      Συμμετοχή του θύματος σε πορνογραφικό υλικό.

7.      Ενθάρρυνση δύο προσώπων για σεξουαλική επαφή μεταξύ τους.

8.      Πρόσκληση για εμπλοκή σε σεξουαλική κουβέντα ή δραστηριότητα.

Ποιο είναι το προφίλ του δράστη;

Σύμφωνα με μελέτη της Unicef, στις 9 από τις 10 περιπτώσεις εφήβων που κατήγγειλαν βιασμό το 2017, ο δράστης ήταν άτομο «υπεράνω πάσης υποψίας» και ανήκε στο οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον. Συνεπώς οι γονείς αν υποπτευθούν σεξουαλική κακοποίηση θα πρέπει να αποστασιοποιηθούν συναισθηματικά και παρατηρήσουν τη συμπεριφορά των ατόμων του περιβάλλοντός τους υπό το πρίσμα της λογικής. Άλλα χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει ένας δράστης παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης είναι:

1.      Οι περισσότεροί του φίλοι είναι παιδιά παρά συνομήλικοί του.

2.      Αν είναι ελεύθερος, δεν ενδιαφέρεται να συνάψει ερωτικές σχέσεις με άτομα της ηλικίας του.

3.      Αν είναι παντρεμένος ή σε σχέση, έχει περιορισμένη ή καθόλου ερωτική ζωή με τη σύντροφό του.

4.      Εργάζεται και συχνάζει σε χώρους όπου συχνάζουν παιδιά.

5.      Είναι ιδιαίτερα τρυφερός και εκδηλωτικός απέναντι στα παιδιά.

6.      Προσφέρεται να κρατήσει το παιδί όταν οι γονείς βγουν έξω.

7.      Έχει κακοποιηθεί και ο ίδιος σεξουαλικά στο παρελθόν.

Ο δράστης θα προσπαθήσει συστηματικά και μεθοδικά να κερδίσει την εμπιστοσύνη τόσο του υποψηφίου θύματος, όσο και των γονιών του.

Ποια είναι τα παιδιά που κινδυνεύουν περισσότερο να κακοποιηθούν σεξουαλικά;

1.      Παιδιά τα οποία είναι συνεσταλμένα, ντροπαλά και δεν λένε εύκολα όχι.

2.      Παιδιά τα οποία προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες (διαζύγιο, ψυχολογικά προβλήματα γονέων κλπ.)

3.      Παιδιά τα οποία προέρχονται από οικογένειες με μειωμένους πόρους (μονογονεϊκές οικογένειες, ανεργία κλπ.)

4.      Παιδιά τα οποία έχουν κάποια αναπηρία ή νευροαναπτυξιακή διαταραχή (π.χ. νοητική υστέρηση, διαταραχή αυτιστικού φάσματος).

Ενδείξεις πως ένα παιδί μπορεί να κακοποιείται

1.      Ξαφνική και απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά του

2.      Προβλήματα ύπνου

3.      Έχει σεξουαλική συμπεριφορά ακατάλληλη για την ηλικία του

4.      Ζωγραφίζει θέματα με σεξουαλικό περιεχόμενο

5.      Έχει παλινδρόμηση σε ανωριμότερες συμπεριφορές (π.χ. βρέχει το κρεβάτι του, ενώ έχει κατακτήσει τον έλεγχο των σφιγκτήρων)

6.      Φοβάται πρόσωπα και μέρη που δε φοβόταν παλιότερα

7.      Δυσκολία στο να περπατήσει ή να καθίσει

8.      Σκισμένα ρούχα ή λερωμένα εσώρουχα

9.      Έχει χρήματα ή άλλα υλικά αγαθά των οποίων η προέλευση δεν δικαιολογείται

Συνέπειες της σεξουαλικής κακοποίησης

Τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης είναι πιθανόν να εκδηλώσουν βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα:

1)      Χαμηλή αυτοεκτίμηση

2)      Αγχώδεις διαταραχές

3)      Διατροφικές διαταραχές

4)      Διαταραχές ύπνου

5)      Ψυχοσωματικές διαταραχές

6)      Αυτοτραυματισμό

7)      Κατάθλιψη

8)      Αυτοκτονία

Καθώς η σεξουαλική κακοποίηση μπορεί να αποβεί μοιραία για την ψυχική υγεία του θύματος, είναι υψίστης σημασίας η έγκαιρη πρόληψή της.

Πως μπορούμε να προλάβουμε τη σεξουαλική κακοποίηση;

1.      Χτίστε μία σχέση εμπιστοσύνης με τα παιδιά. Μιλήστε μαζί τους και ακούστε ενεργητικά και προσεκτικά τι έχουν να σας πουν. Σε περίπτωση που κάνουν κάτι λάθος μην τα επικρίνετε με μειωτικό τρόπο. Δεν θα πρέπει να φοβούνται ούτε να ντρέπονται να σας μιλήσουν για κάτι που έκαναν λάθος.

2.      Μιλήστε πολύ νωρίς για τα μέρη του σώματος με το πραγματικό τους όνομα.

3.      Διακρίνετε τα ιδιωτικά μέρη του σώματος από τα υπόλοιπα και πείτε τους πως είναι κακό να τα αγγίζουν όπως και το να αγγίζουν άλλους εκεί.

4.      Απαντήστε σε όλες τις ερωτήσεις γύρω από τις σχέσεις και το σεξ, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο ανά ηλικία.

5.      Διαχωρίστε τους δημόσιους με τους ιδιωτικούς χώρους (ιδιωτικοί χώροι είναι μόνο το υπνοδωμάτιό τους και το μπάνιο στο σπίτι τους).

6.      Σε περίπτωση που δεν επικοινωνούν με το λόγο, χρησιμοποιείστε εικονογραφημένο υλικό.

7.       Τονίστε τους πως το σώμα είναι δικό τους και κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τους αγγίζει με τρόπο που δεν θέλουν ή που τους κάνει να νιώθουν άβολα.

8.      Πείτε τους πως κανένα καλό άγγιγμα δεν γίνεται να είναι παράλληλα μυστικό.

9.      Βοηθήστε τους να διακρίνουν το δώρο από τη δωροδοκία. Πείτε τους πως το δώρο το κάνει κάποιος με αγάπη χωρίς να ζητά αντάλλαγμα. Αντίθετα, στη δωροδοκία τους προσφέρουν κάτι με αντάλλαγμα.

10.   Γνωρίστε τους ενήλικες και τους μεγαλύτερους εφήβους που έχουν επαφή με αυτά στο σχολείο και σε άλλες δραστηριότητες.

11.   Βοηθήστε τα να ξεχωρίζουν τους έμπιστους ενήλικες από τους μη έμπιστους. Πείτε τους να σας υποδείξουν έναν έμπιστο ενήλικα στον οποίο μπορούν να μιλήσουν σε περίπτωση που εσείς δεν είστε διαθέσιμοι.

12.   Τονίστε τους πως πρέπει να αποφεύγουν τους ξένους, να μη δέχονται δώρα από αυτούς ούτε να μπαίνουν στα αυτοκίνητά τους.

13.   Σε μεγαλύτερα παιδιά που διαθέτουν λογαριασμούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης πείτε τους πως δεν μπορούν να εμπιστευτούν κάποιον που συναντούν εκεί ότι είναι αυτός που λέει ότι είναι.

14.   Πείτε τους πως δεν πρέπει να φωτογραφίζουν τα ιδιωτικά τους μέρη, καθώς η αποστολή σεξουαλικού περιεχομένου είναι παράνομη για ανηλίκους.

15.   Ενισχύστε τα λέγοντάς τους πως σε περίπτωση που δεχτούν οποιαδήποτε κοινωνική πίεση μπορούν να σας μιλήσουν και προσπαθήστε να είστε υποστηρικτικοί και όχι επικριτικοί.

Εάν αντιλαμβάνεστε πως ένας ανήλικος κακοποιείται σεξουαλικά επικοινωνήστε με:

- την Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων της Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής - Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής (ΓΑΔΑ): Λεωφ. Αλεξάνδρας 173, τηλ. 210 6476370, email: ypa.daa@hellenicpolice.gr

- την Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης: Μοναστηρίου 326, τηλ. 2310 388456.

- τις κατά τόπους Υπηρεσίες Ασφάλειας των Νομών των υπόλοιπων Υπηρεσιών της Ελληνικής Αστυνομίας.                                   

Η σεξουαλική κακοποίηση αποτελεί μία τραυματική εμπειρία που στιγματίζει τη ζωή κάθε ανθρώπου που πέφτει θύμα της, ιδιαίτερα όταν εκείνος βρίσκεται στην ευαίσθητη περίοδο της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Γι’ αυτό το λόγο, αποτελεί χρέος όλων μας να θωρακίσουμε τη νέα γενιά ώστε να αμβλυνθούν τα ποσοστά της εγκληματικής αυτής πράξης.

Χριστίνα Αρετάκη

Φιλόλογος – Ειδική Παιδαγωγός

Βιβλιογραφία

Black, D. A.; Heyman, R. E.; Smith Slep, A. M. (2001) “Risk factors for child sexual abuse”. Aggression and Violent Behavior. 6, (2–3): 203-229

Browne, A., & Finkelhor, D. (1986). “Impact of child sexual abuse: A review of the research”. Psychological Bulletin, 99 (1): 66–77.

Finkelhor, D. (1990). “Early and long-term effects of child sexual abuse: An update”. Professional Psychology: Research and Practice, 21 (5): 325–330

Hornor, G. (2010). “Child Sexual Abuse: Consequences and Implications”. Journal of Pediatric Health Care. 24 (6): 358-364

Maniglio, R. (2011). "The role of child sexual abuse in the etiology of suicide and non-suicidal self-injury". Acta Psychiatrica Scandinavica. 124 (1): 30–41.

Modelli, M.; Galvão, M. F.; Pratesi, R. (2012). “Child sexual abuse”. Forensic Science International. 217 (1–3): 1-4

Pereda, N.; Guilera, G.; Forns, M. & Gómez-Benito, J. (2009). "The prevalence of child sexual abuse in community and student samples: A meta-analysis". Clinical Psychology Review. 29 (4): 328–338.

Seto, M. (2008). Pedophilia and Sexual Offending Against Children. Washington, DC: American Psychological Association. p.p. 5.

Steine, I. M., Krystal E. (2012). "Insomnia, nightmare frequency, and nightmare distress in victims of sexual abuse: The role of perceived social support and abuse characteristics". Journal of Interpersonal Violence. 27 (9): 51827–51843.

Williams, M. (2019). The NSPCC's Protect & Respect child sexual exploitation programme: a discussion of the key findings from programme implementation and service use. London: NSPCC.

Wurtele, Sandy K.; Kenny, Maureen C. (2010). "Partnering with parents to prevent childhood sexual abuse". Child Abuse Review. Wiley. 19 (2): 130–152.